U Z. Eliserio

by U Z. Eliserio

translated into Bicol by Benita Balla-Hugo


Kompleanyo kan Lola ni Luis. Ginibo sa saindang harong an selebrasyon. Yaon an saiyang mga tiyuon asin tiyaon, dangan an saiyang mga pinsan. Nasusupog si Luis sa saiyang mga pinsan, palibhasa mas may edad na s’ya sa mga ini. Trese ańos na si Luis, an pinsan niyang may pinakaharaning edad saiya nasa walo pa sana.

Kaya imbes na makikawat, naghiling na sana siya nin TV. Maogma siyang naghihiling kan biglang apudon kan saiyang Lola.

Nakatukaw ini sa tahaw kan sala, napalibutan kan saiyang mga makuapo, pwera kay Luis. “Luis, Luis” an apod kan saiyang Lola. “Mari daw Noy, habo mo magdangog kan istorya ko?”

Habo kutang bayaan ni Luis an TV, pero nin huli ta padaba n’ya an saiyang Lola, nagrani s’ya. Nagtukaw s’ya kataid kan saiyang mga pinsan, dangan nagpakarhay kan sadiri para sa pagdangog kan istorya. “Sigurado ako,” sa isip n’ya, “pang-aki an istorya. Manungod na naman sa bahộ buda kuneho.”

“Magdangog kamo,” an sabi kan Lola ni Luis, “an istorya ko bako man manungod sa harayong kahadean. Bako man manungod sa mga hayop sa kabubuldan. An istorya ko manungod sa maábot.”

Natuninong an gabos. Pati si Luis, nagngangalas, seryosohon sa pagdangog.

“Kaitong aki pa ako…”

“Sabi mo Lola manungod sa maábot,” an komento ni Luis, “E, nata…”

“Magdangog ka, Noy,” an sabi kan saiyang Lola. “Magdangog. Nagdadangog ka?”

“Iyo po.”


“Kaitong aki pa ako, may nabisto akong sarong lalaki. Lain man an saiyang sulot, itum an saiyang bado. Lain an buhok, halaba, sagkod sa iksan. Pero, an pinakanapapalain saiya: dai s’ya tatao magkanta.”

“Panộ n’yo po s’ya nabisto Lola?” hapot kan sarong pinsan ni Luis.

“Sarong aldaw sa bukid, sa probinsya nin Aklan, naglalakaw-lakaw ako, naghohorop-horop. Nahiling ko s’ya sa may salog, nag-iinom, dapluson, pagalon. Maniwangon s’ya, kaya tinangro ko nin kakanon, su dara kong suman. Inubos n’ya ito tulos, sarong kagat sana, bangan halabaon an dara kong suman!”

“Makinaunon po, gari si Tiyo Borgy!” sabi ni Luis.

“Nagngarakngak an saindang Lola. “Iyo, gari si Borgy. Pakatapos magkakan kan lalaking idto, nag-istoryahan kami sa irarom nin puon nin kahoy. Duman ko naaraman kun sain s’ya hali, kun ano an saiyang túyo.”

“Sain po s’ya hali?”

“Ano man daw ini?” hapot kan Lola ni Luis, sabay ngarakngak. “Dai ka nagdadangog? Hali s’ya sa maábot. An dapat nindong ihapot, kun ano an saiyang túyo?”

Nagsarabayan an magpirinsan: “Ano po an saiyang túyo?”

Natuninong nin haloy an saindang Lola. “Nagkapirang siglo an maagi, an sabi sa sako kan lalaki. May maábot na gyera, pagkatapos, may manggaganang diktador. Sobrang isóg kan diktador na ini, kaya sa nasyon tang Pilipinas an maabot, ididikta sa mga tawo kun ano an saindang magiging tusar.”

“Ano po?” Sabay-sabay nindang hapot.

“Iyo bawal an magpatusar. Kan su haputon ko kun nata s’ya nakasulot nin abitong itum, an simbag n’ya sako, sa maábot, pigmamando sa mga tawo kun ano an dapat nindang isulot!”

“Ano po?” sabay-sabay nindang hapot.

“Aram daw nindo kun ano an pinakamakahahadit manungod sa saiyang kinaban/”

“Bawal po sindang magkanta?” hapot ni Luis.

“Tama, Luis “ sabi kan saiyang Lola. “Sa hiling mo, nata kaya bawal sindang magkanta?”

Dai nakasimbag si Luis.

“Igwa saindong makakasimbag?” Hiniling kan saindang Lola an lambang saro.

Daing suminimbag.

“Kamo mga aki, aram daw nindo an simbag?”

Daing suminimbag.

“Borgy?”

“Dai ko po aram, May.”

Uminulok an Lola ni Luis. “Pagkatapos kan gyera, naging makapangyarihan an diktador. Pero, dakul an namomoot sa katalingkasan, kaya dakul an nagkontra sa saiya. Nin huli ta kontrolado kan diktador an mga diyaryo, TV asin radio, kaipuhan na maghanap nin ibang paagi an mga nagkokontra sa saiya tanganing maipalakop an saindang mga ideya. Asin an pinili nindang paagi? Kanta. Lambang saro na kaiwal kan diktador, may kantang nakatanom sa saindang isip, asin sa kada paghirilingan ninda, nagkakarantahan sinda.”

“Halat muna po, Lola,” sabi ni Luis. “Kun an mga kaiwal kan diktador, tatao magkanta, nata po, dai s’ya tatao? Dai po s’ya nagkokontra sa diktador?”


Duminuko an saiyang Lola. “Noy, an istorya sako kan lalaki, nangyari bágo pa s’ya ipinangaki. Dai na n’ya inabot an panahon na igwa pang nagkokontra sa diktador. Dai na n’ya inabot an panahon na igwa pang tataong magkanta. Sa saiyang ginikanan, dai na nin sonata.”

“Dai nang sonata?” hapot kan sarong pinsan ni Luis.

“Dai nang sonata.” Kuminiri-kiri an saindang Lola. “Kaya kamo, mga makuapo ko, nahahadit ako. Maábot an aldaw na didiktahan kita kun ano an satong tusar. Kun ano an satong bado. Asin mawawara an mga sonata.” Uminabo an saindang Lola. “O, sige, mga makuapo. Bumalik na kamo sa pagkarawat. Salamat sa pagdangog. Salamat ta anion kamo gabos sa sakong selebrasyon.”

Tuminindog na an mga pinsan ni Luis. S’ya na sana an natada sa salog. Mahali na kuta an saiyang Lola kan haputon n’ya ini. “Lola, ano po an pangaran kan lalaki?”

“Jorge, Noy. Jorge.”

“Ano po? E di kun siring…Jorge an pangaran ni Lolo?”

Kiniatan si Luis kan saiyang Lola. Binayaan na s’ya kaini sa sala. Naghohorop-horop.

“O, Luis, nata namungnan ka d’yan?”

Kuminiling si Luis para hanapon an kagsadiri kan boses. An tiyuon niyang si Borgy. “pighorop-horopan ko lang po an istorya ni Lola.”

“Talaga?”Nagngarakngak ini nin makusog. “Dai ka man pakatubod sa mga istorya. Rumdumon mo, istorya man sana an mga ito.”

“Iyo po.”

“O, sige na, maghiling ka na nin TV. O, makikawat sa mga pinsan mo.”

Naglakaw parayo an tiyuon ni Luis. Pigmasidan ini ni Luis, sinigurado n’yang dai ini nakahiling sa saiya. Saka s’ya buminuhat. Dai man s’ya nagduman sa saindang natad para
makikawat sa saiyang mga pinsan. Dai man s’ya nagduman sa atubangan kan TV. Duminuman siya sa kwarto kan saiyang lolo.

An saiyang Lolo na si Jorge.

Haloy naman na dai n’ya nabibisita an kwarto kan saiyang lolo. Gurang na ini, asin may hilang na. Dai na ini nakakahali sa saiyang kwarto, nin huli ta nakakabit an lawas dangan braso niya sa swero asin sa kung ano-anong ikipahe na dai man masabutan ni Luis kun para sain. Basta an aram n’ya naospital an saiyang lolo kan nakaaging taon. Duwang bulan pa sana an nakakalihis kan mag-uli ining dai na nakakalakaw.

An inâ ni Luis an pirming nagbabantay sa saiyang lolo, asin nakigkigon ini kan maglaog si Luis sa kwarto. Tulos ining tuminindog. “Nagkarawat kamo nin taraguan, Noy? Wara ka man nin pinsang nagtatago digdi. Dai pwede, bawal digdi an maribok. Baka maisturbo si lolo mo.” Hinadukan s’ya kaini sa angog, saka itinuro an pinto. “Hilingon mo muna duman sa natad.”

Pinunasan ni Luis an saiyang angog. Soltero na s’ya dapat kuta dai na s’ya hinahadukan kan saiyang inȃ. “Mama, dai man po kami nagkakawat. Gusto ko man sana po mahiling si Lolo.”

Pigmasdan n’ya ini. Sadit, gari man sana munyika sa higdaan.

Tuminukaw giraray an inȃ ni Luis sa monoblock sa kataid kan kama. Pigmasdan n’ya ini. Nagdadakul na an uban kaini. Hinapros kan saiyang inȃ an kamot ni Lolo Jorge. “Ika talagang aki ka. Makangalas. Tolong bulan na an lolo mo digdi, ngunyan ka sana nagbisita. Kuta na, bako digdi sa harong an saiyang kwarto.

“Duwang bulan pa man sana po.”

Hiniling an swero kan inȃ ni Luis. “Ano ito?”

“Duwang bulan pa man sana po si Lolo na yaon igdi sa harong.”

Uminulok an saiyang inȃ. “Duwang bulan pa man sana palan. Tama ka. Mari daw digdi.”

Habo kutang magrani ni Luis, ta aram n’ya na an gigibohon kan saiyang inȃ. Pero namatian n’ya sa boses kaini na grabe an pagmundo, kaya ruminani s’ya.

Kinugos s’ya kaini, hinadukan sa pandok. “Matalion talaga an aki ko. Pasensyahan mo na si Mama, ha Luis? Minsan, dai ko na ngani aram kun anong aldaw na. O, kun aldaw o banggi na. Padabaon ko kaya an saimong lolo.”

“Mama…”

“Dai ka maghadit. Dai man ako maibi.” Uminulok ini liwat, hinapros an pisngi ni Luis. “Dai ka maghali, ha? Digdi ka sana. Ibahan mo kami ni lolo mo.” Itinuro kaini an saro pang monobloc na yaon sa kwarto.

Binuhat ni Luis an tukawan, dinara sa kataid kan saiyang inȃ asin lolo. Silensyo sinda. Pigmamasdan kan ina ni Luis an saiyang lolo. Pigmamasdan man ni Luis an saiyang ina. Pirang minuto an nakalihis, kan may madangog na ribok si Luis. Gari gutom na ayam.

“Mama?”

“Ano ito, Noy? Nakahiling ini liwat sa swero.

“Nagkaon na po kamo?

Dai ini nagsimbag.

“Magkaon na po muna kamo. Ako na muna an mabantay kay Lolo.”

Luway-luway s’yang kinilingan kan saiyang ina. “Ika daw talaga ‘yan, Luis? Bako sabi mo natatakot ka sa kwartong ini?”

“Naghihibi na po an tulak nindo. Kaya ko man po na bantayan si Lolo.” Nagkalag-kalag si Luis sa saiyang palibot. “Makaskas man po kamong magkakan, bakong iyo? Hahadukan kuta liwat si Luis kan saiyang ina, pero pinugulan n’ya ini. “Dai na po, Mama. Puro na baga po lipstick an pandok ko sa kakahadok ninda Tiya.”

“Sige, sige. Bako ka naman palan aki. Dai ka na pwedeng hadukan. Bako ka naman puro kawat. Maboot kang aki, Luis. Maboot kang aki.” Nagluwas na ini.

Solo na sana si Luis. Dai s’yang maginibo. Pighihiling-hiling n’ya an saiyang Lolo. Luway-luway na an pag-itaas asin pagbaba kan daghan kaini. Hiniling n’ya an swero. Maluway an tagdo kan likido sa laog kaini.

Totoo man nanggad an sinabi kan saiyang ina. Takot s’ya sa kwartong ini.

Tuminindog s’ya, naglakaw pasiring sa pinto. Dai s’ya pwedeng bantay sa saiyang lolo.

Kaipuhan n’yang apudon an saiyang ina. Tama si Tiyo n’ya Borgy, dai n’ya dapat tinutubudan an mga istorya kan saiyang lola.

Bako man talaga hali sa maabot an saiyang lolo.

Kapot na ni Luis an doorknob kan madangog n’ya an boses kaini. “Beatriz? Beatriz” Dai kinilingan ni Luis an saiyang lolo.“Wara po si Mama, Lolo. Halat lang po, aapudon ko s’ya–”

“Luis?”

Dai man napugulan ni Luis na humampang liwat sa kama. Panộ naaraman kan saiyang lolo kun siisay an nasa kwarto? Matibayon man ini makabisto kan boses!

“Luis?”

Buminalik si Luis sa monobloc. Kinaputan n’ya an kamot kan saiyang lolo, arog kan ginigibo kan saiyang ina. Mayumhok ini, gari kamot kan sadit na aki ninda Tiyo n’ya Borgy. “Ako man nanggad po, Lolo. Halat lang po, pabalik naman po si Mama.”

“Luis… an sakong—“

“Makuapo, Lolo. Makuapo n’yo po ako.”

“Luis…” Uminabo ini, “Luis… an relo…”

Relo? Nagkalag-kalag si Luis sa bilog na kwarto. Wara s’yang nahiling na relo.

“Wara man pong relo, Lolo. Gusto po nindo, pagbalik ni Mama, aaramon ko po kun anong oras na. Sasabihon ko po sa indo.”

Kuminusog an pag-abo kaini. “Relo…gamiton mo an relo…”

“Relo, Lolo?”

“An maábot…an maábot…” Sa kusog kan pag-abo kaini gari na baga mahulog sa tinutukawan si Luis.

“Lolo?”

Dai ini nagsimbag. Nagpuon magribok an mga makina.

Tuminindog si Luis. Kaipuhan n’yang apudon an saiyang ina!

***

Sa harong ninda Luis binurol an saiyang lolo. Dai naghibi an saiyang ina. Dai man naghibi si Luis. Nakihuron an saiyang Lola na dai pagbukasan an TV mientras piglalamayan ini. Nagtugot an ina ni Luis. Nagtugot man si Luis. Sa ikatolong aldaw kan burol kan saiyang lolo, liwat nahiling ni Luis an saiyang katutúbo na si Marie.

Dati nindang kataid an pamilya ni Marie. Kaeskwela n’ya ini kaito sa elementarya, asin pirming kaiba pag-uli. Pero kan maghayskul, nagbalyu sinda Marie nin istaran na barangay. Ngunyan n’ya sana ini nahiling giraray.

Halipot an buhok kan lola ni Luis, pati an saiyang ina. Sa totoo man nanggad, lalaki o babayi man, halipot an buhok kan mga manungod ni Luis.

Halaba an buhok ni Marie. Abot hanggang iksan ini.

Nagbubukas nin sandiya si Luis kan magrani saiya si Marie. Sa kataraid ninda, puro tsirismisan asin nagngangararakngakan an mga tawo. Mahungit na s’ya kan magtaram an daragita.

“Kumusta na, Luis Lusis?”

Natigalpo si Luis. Pagkatapos nin pirang minuto, daing maisip na tataramon, tinangro n’ya sa katutúbo an kakaunon na kutang sandiya.

“Salâ, salâ ‘yan. Ano ka na? Nalingawan mo na? Dapat an taramon mo, ayos lang Marie Mais.”

“Marie Mais?”

“Marie Mais. Ako.” Kinua kaini an pigtangro na tsitsiriya ni Luis. “Grabe ka, ha? Sarong taon pa sana kitang dai naghilingan…”

Dai nakataram si Luis.

“Ay…” Napaduko si Marie. “Pasensya ka na. Dai ko naisip. Aram ko man na harani ka sa lolo mo. Sige, maenot na ‘ko.” Tuminalikod an babayi. Naglakaw parayo.

Tinipon ni Luis an gabos n’yang kusog asin ginamit ini tanganing makataram liwat an saiyang dila. Suminuriyaw s’ya: “Pumundo ka, aki ka pa.”

Nagtuninong gabos.

Puminundo si Marie. Kuminiling ini, nakamurusot. “Ano klaseng karaw an? D’yan ka na ngani.” Nagpadagos ini sa paglakaw.

Harayo na an katutúbo kan makatipon nin kusog si Luis. Binukod n’ya ini. Sa pagdalagan n’ya, nabunggo n’ya si Tiyo Borgy, nasingkog s’ya kan saiyang inâ, asin kinaipuhan n’yang pumundo nin pirang minuto para dangugon an saro na naman na istorya kan saiyang Lola. Pero sa huri, naabot n’ya si Marie. Nasa atubang na ini kan saindang garahe. Nakatangad sa mga bituon.

Kiniblit ni Luis an daragita. Dai ini nagkiling, pero tuminaram.

“Aram mo? Kasuudma mi pa man sana naaraman. Kaya, ngunyan lang kami nakadigdi. Kun naaraman mi tulos, kan primerong banggi pa sana kan lamay inagda ko na si Papa.” Uminatubang ini saiya. “Narurumduman mo pa kan aki pa kita? Kan makusog pa si lolo mo, nagdidigdi kita sa indo, tapos nag-iistorya s’ya manungod sa ibang planeta, manungod sa mga robot, manungod sa nakaagi dangan sa maábot, pati su mga tawong nagbabaklay sa panahon?”

Nagkiri-kiri si Luis.

“Ano pa baya an nalingawan mo? Nagpuon na ining maghibi. “Bako ka lamang mamundo.”

“Nata ta naghihibi ka? Bako mo man lolo si Lolo.”

“Marauton ka Luis! Marauton ka! Duminalagan ini paluwas sa garahe.

Pighiling s’ya ni Luis, naglakaw ini palibot sa may Volkswagen. Binuksan n’ya an ilaw sa garahe. Saka tuminukaw sa sarong kanto, tinakupan an pandok. Pinalihis ni Luis an pirang minuto. Kan masiguro n’yang dai naman madalagan liwat si Marie, tuminangad s’ya sa mga bituon, saka naglaog sa garahe. Tuminukaw s’ya sa taid kan daragita. Sa atubang ninda an mga lata nin pintura, raot na bisikleta dangan kadakul na kartun na nakapatong-patong.

Sinabayan ni Luis nin paghangos nin hararom an paghibi ni Marie. “Anong pangaran kan eskwelahan mo?” hapot n’ya.

“Dai ka man lamang nagtext,” sabay taram kaini. Pagkatapos: “St. Mary’s College.”

“Wara man akong cellphone. Sa Pasko pa daa ako babakalan ni Mama, pag haralangkaw an grado ko.”

“Namiss taka.”

“Itao mo sako an number mo . Matext tulos ako, pramis.” Kuminagaw sa payo si Luis. “Gusto mo kwaan taka nin sandiya?”

“Mapundo na ako maghibi. Halat lang. Pasensya ka na.”

“Namiss ko man ika.”

“Dai mo na ako pagkwaan. Digdi ka sana.”

“Marie Mais?”

“Ano ito, Luis Lusis?”

“Pighanap ka kaito sako ni Lolo. Kan nasa ospital pa s’ya.”

“Pasensya ka na. Dai ko pa kaya kaito na magbisita liwat sa ospital. Aram mo man sana siguro an nangyari kay Mama.” Sa sarong pitik, puminundo an pagluwas kan mga luha ni Marie.

Tuminango na lang si Luis. Dai n’ya aram kun ano an sasabihon.

“Luis Lusis?”

“Ano ito, Marie Mais?”

“Nata ka nangangako na matext? Sigurado ka na, na haralangkaw an grado mo? E, puro ka man sana kopya kaito sako kan magkaeskwela pa kita.” Nagpuon ining magngarakngak.

“Ano? Ika ngani!” Lalong kuminusog an ngarakngak kaini, daing ibang naginibo si Luis kundi kitikon si Marie.

Tuminindog an daragita para makadulag sa mga guramoy ni Luis. Nagbukudan sinda palibot sa garahe.

Makaskas dumalagan si Marie.

Nadasmag si Luis dangan buminangga sa mga kahon. Buminagsak s’ya sa dagâ asin natakluban kan mga kahon.

“Lusis!”

Dai nakataram si Luis. Nahulugan s’ya kan magabaton na kahon sa daghan. Dai s’yang maginibo kundi iwagayway an saiyang mga braso. Pero dai naghaloy, nahali ni Marie an mga kahon na nagtataklob sa saiya. Tuminukaw si Luis gamit an sarong kartun bilang sandigan. “Makusugon ka man!”

“Ano?”

“Makusugon ka! Makulugon kaya sa daghan an mga kahon na ito. Tapos nabuhat mo sana na gari daing mga laog.”

Luminiod si Marie. “Dai daw ako pag-otiki. Dai man bagang laog an kahon. Magaanon ngani!”

“Kun totoo kwaon mod aw, itao mo sa’ko!” Tinuro ni Luis an kahon.

Pinasipara ini ni Marie dangan nagrani sa kahon. Pasil n’ya ining naalsa dangan inulog sa mga páà ni Luis.

“Aray!” Pagmati ni Luis gari tinukawan an saiyang páà kan saiyang tiyuon na si Borgy. Kulog an dara kan kahon. “Aray, halion mo na!”

“Ay inda ka Luis, puro ka na sana karaw!” Inalsa ni Marie an kahon dangan inilaag sa taid kan lalaki. Tuminukaw naman ini. “Bukasan mo, hilingon mo, warang laog.”

Binukasan ni Luis an kahon. Sarong bagay man sana an laog kaini. Dai s’ya makatubod sa saiyang nahiling. “Kuwaon mo, Marie. Kuwaon mo!”

“Bako mo man ako katabang.” Luminiod si Marie. “Iyo na, tama ka. May laog man nanggad an kahon.”

“Pakikua man tabi!”

“O, sige, total nakihuron ka.” Linuwas ni Marie an laog kan kahon. “Nata ta nagrulungsi ka na? Ano man an makatakot sa relo?”

Bako lang ini basta-basta relo. Bulawan ini, may anom na kamot. Midbid ni Luis an saiyang nahihiling. Kapot ni Marie an relo kan saiyang Lolo Jorge. “Pwedeng…sakuya na?”

“Ha? Baka saimo ini, ta sa indo ining garahe.” Itinao saiya ni Marie an relo. “O, kuwaon mo na.”

Hiniling lang ni Luis an relo sa kamot ni Marie.

“Hoy, ano ka na? Dai ka daw maging wirdo!”

“Luis! Luis!”

“Si Tiyo Borgy!” Tuminindog s’ya. “Itago mo ‘yan, dali!”

Tuminindog naman si Marie. “Ano?”

“Basta!” Namatian ni Luis an magagabat na lakad kan saiyang tiyuon. “Sige na!”

“Sige nang ano?”

“A…panộ po…” Pinuntok ni Luis sa mga mata an saiyang tiyuon. Dai s’ya nin maisip, pero aram n’ya na kun maiwas s’ya nin hiling maduda ini. Habo n’yang mahiling nin iba an relo kan saiyang lolo. Dai n’ya aram kun nata, pero aram n’ya na kaipuhan itago ini!

“O, Marie, nata nakatukaw ka d’yan?

“A…panộ po…”

Duman sana kinilingan ni Luis an katutúbo. Nakatukaw ini sa mga kahon.

“Nag-iistoryahan man sana po kami.”

“Aw iyo?” Tinangro ni Tiyo Borgy an saiyang kamot. “Mari na Nene, pighanap ka na ni Papa mo.”

“A…sige po. Masunod na sana po ako. May sasabihon lang po ako kay Luis.”

Hinapros ni Tiyo Borgy an saiyang tulak. “Sige, sige. Pero dali sana. Baka madagitan ka.” Tuminango ini kay Luis sabay hali sa garahe.

Napatukaw si Luis sa mga kahon. “Maray na sana!” Luway-luway n’yang sinuntok an braso kan saiyang amiga. “Salamat a? Pwede pahiling kan relo?”

“Hay, Luis…” Kagat kan daragita an ngabil kaini. “Pasensya ka na…”

“Marie?”

“Natukawan ko baga…”

Napahigda sa mga kahon si Luis. “Ano? Hala! Baka naraot!”

Tinalpi s’ya sa tulak ni Marie. Nguminarakngak ini. “Ika talaga, dai ka na makarawan. Pumakaray ka ngani kan tukaw, uni na an relo.” Ipinatong ini ni Marie sa ibabaw kan tulak ni Luis.

Magabat ini, malipot. Tuminukaw nin marhay si Luis dangan inilaag an relo sa saiyang palad. Hinurohapros n’ya ini. Mahalnas, gari man sana bágóng floorwax na salóg. Kun sa ibang anggulo, nasasalming kaini an liwanag kan bumbilya sa garahe. Makalibong an ilaw na bulawan.

“Anom na kamot, nata?” Rinani ni Marie an pandok n’ya sa relo. “Ay, maorag o. Nakatago s’ya sa kahon, pero tama an oras. Makusugon siguro an baterya kaini. O bágóng saray pa sana. Nata man kaya nasa kahon ‘yan, Luis?”

“Kay Lolo ini. Sa lolo ko.”

“Talaga? E nata gari ka-hi-tech na marhay? Dakulon pang butones. Baad cellphone ‘yan. Papildita raw?

“Dai!”

“Hagason man ini!” Tuminindog si Marie, pinagpag an pantalon. “D’yan ka na ngani!”

Tuminindog si Luis. “Dai, dai ka maghali! Sorry …” Tinao n’ya an relo. “Ini o…Basta dai mo ipaghulog ha? Kay Lolo kaya ‘yan.”

“Muya ko man sana po na pumildit.” Kinua ni Marie an relo dangan pinagparapildit an butones. “O, uyan na, dai man bagang nagyari. Pasensya na kun parapakilabot ako. Ini na o, kuwaa na.”

Itinangod ini kan daragita sa pandok ni Luis. Kukuwaon na sana n’ya ini kan lalong kuminusog an liwanag, gari baga hali sa relo mismo. Nalakop kaini an bilog na garahe. Nabuta si Luis. Nawaran s’ya nin gabat. Nadangog n’yang suminuriyaw si Marie. Nadangog man n’ya an sadiri n’yang suriyaw.

Buminalik an saiyang paghiling. Kataid si Marie, kapot man liwat kaini an relo. Nakatukaw sinda sa dagâ. Dai na an mga kahon. Dai na an garahe. Dai na an harong ninda Luis. Sa saindang palibot, mahihiling an ginatos na mga babayi asin lalaki. Gabos sinda hanggang iksan an buhok.

This short story is a translation of U Eliserio’s “Maganda ang Hinaharap,” part of his second collection Tungkol sa Aso. Click here to read about his upcoming third collection, Eksamen at iba pang kuwento ng pag-ibig.