U Z. Eliserio

by U Z. Eliserio

translated into Hiligaynon by Apple Benito

Ádlaw sang pagkatáo sáng Lola Luis. Sa íla nga balay ginhimo ang kasadya.

Ara dídto ang íya ngá mga tiyo kag tiya, labi na gid ang iya nga mga pakaísa.

Namayha si Luis sa iya nga mga pakaisa anáno pa mas tugulang siá sa ila nga tanan. Tresé katuig na si Luis kag ang nga pakaisa nga lapit sa iya edad kay walo.

Kay bisag maghampang, sa telebisyon galantaw si Luis. Nami gid iya nga tan-aw sang gintawag dayón sila sang ila nga Lola.

Nagapungko ini sa tunga sang sala kag pinapalibótan sang tanan níya nga apo. Puéra kay Luis.

 “Luis, Luis,” siling sang iya nga Lola. “Dali bala diri apo, indi ka mamati sang akon nga storya?”

Indi unta halinan ni Luis ang telebisyon, apang kay palangga niya ang iya nga Lola, nagpalapit siá. Nagpungko siá sa tapad sang iya nga mga pakaisa, kag gin-amdam ang kaugalingon sa pagpamati sang storya.

“Segurado gid ako,” sa huna-huna siya, “pangbata liwat nga storya. Parte liwat sa nga pagong kag kuneho.”

“Pamati kamo,” hambal sang Lola ni Luis, “ang akon storya indi parte sa layo nga kaharian. Indi parte sa mga hayóp sa kalatian. Ang akon storya parte sa palaabuton subon.

Naghipos sanda tana. Labi si Luis, galubong iya ulo, gapamunog, kag nagapamati gid.

“Sang gamay pa ako…”

“Hambal mo Lola parte sa palaabuton subon,” siling ni Luis. “Ti ngaa…”

“Pamati anay apo,” siling sang iya nga Lola. “Mamati. Mamatid gid ikaw?”

“Ohó.”

“Sang bata pa gid ako, may ara aki nakilala nga lalaki. Lain iya nga pamiste, itom nga báyò, lain ang iya nga buhok, malaba ini hasta sa iya nga hawak. Kag ang pinakalain sa iyaha: indi siá kabalo magkanta.”

“Paano mo siá na kilala Lola?” ang pamangkót sang pakaisa ni Luis.

“Isa ka adlaw sa aton nga bukid, sa probinsya ta nga Aklan, nagalakat ako, nagaliwaliwa.”

“Nakit-an ko siá sa may sapa, naga-inom, perti gid ang iya nga balhaals, kapoy gid katama. Maniwang gid siá amo nga gin-agda ko tana sang dala ko nga pagkaon. Ang dala nga suman. Bisag malaba ang akon nga suman, isa niya ini ka kagat kag gin-ubos niya dayón!”

“Sungaksungak gid gali, daw si Tiyo’y Borgy man!” siling ni Luis 

“Nagkadlaw ang ila nga Lola. “Ohó, daw si Borgy man. Sang tapos na magkaon ang lalaki nga ini, nagstoryahanay kami sa dalom sang puno. Kag didto ko nabal-an kong diin siá naghalin, kag kon ano iya nga tuyo.”

“Diin siá halin?”

“Ano timo?” pamangkot sang Lola ni Luis, dayun nagkadlaw. “Indi ka gapamati? Halin siá sa buwas damlag. Ang inyo bala nga ipamangkot, ano iya nga tuyo?”

“Nagdulungan ang magpakaisa: “Ano ang iya nga tuyo?”

Naghipos sang dugay ang ila nga Lola. “Pila ka tion ang nag-agi, siling sang lalaki sa akin. May mag abot nga gera, kag tapos sina, may ara nga magdaog nga diktador. Tama ka pintas ini nga diktador, amo nga ang palaabuton sang Pilipinas, ginadikta sa mga kataóhan kon ano gid ang ila nga igúnting.”

“Ho?” dungan nila nga pamangkot.

“Ohó, indi sanda puede magpautod sa ila nga buhok. Kag sang ginpamangkot ko kong ngaa gasuksok siá sang biste nga itom, ang siling niya sa akon, sa palaabuton subon, ginadikta sa mga kataóhan kung ano ang ila isúksok!”

“Hó?” dungan sila liwat.

“Kag bal-an niyo kong ano gid ang kalahadlukán sa ila nga kalibutan?”

“Bawal sa ila magkanta?” pamangkot ni Luis.

“Amo gid apo,” siling sang ila nga Lola. “Sa imo hunahuna, ngaa bawal sa ilaha magkanta?”

Indi nakasabat si Luis.

“May ara ayhan makasabat?” Gin-isa isa sila ka lantaw sang ila Lola. 

Wala ti may nagsabat.

“Kamo mga anak, bal an niyo ang isabat?”

“Wala ti may nagsabat.

“Borgy?”

“Indi ko bal an Nay.”

Nagyúhom ang Lola ni Luis. “Pag tapos sang gera, nangin gamhanan ang diktador. Pero damo ang nagapalanggang sa katibawasán kag damo ang nagabato sa iyaha. Kay man kontrolado sang diktador ang mga diyaryo, telebisyon, kag ang radyo, kinahanglan mangita ang mga gabato sang iban nila nga paagi para ipauswag ang ila nga ideya. Kag ang ginpili nila nga paagi? Pagkanta. Ang isa ka kontra sang diktador, may ara nga kanta gatatak sa ilaha ng hunahuna. Kag sa ila nga pagkitaay, nagakantahanay sila.”

“Dali lang Lola,” hambal ni Luis. Kon ang mga gakontra sa diktador kabalo magkanta, ngaa indi siá kabalo? Indi bala siá gakontra sa diktador?”

Nagduko ang ila nga Lola. “Apo, ang istorya sa akon sang lalaki parte sa nagkalatabo bag-o pa siá nagbata. Indi na niya naabtan ang panuigon nga may ara sa gabato sa diktador. Indi na niya naabtan ang panuigon nga may ara pa sang kabalo magkanta. Kay sa iya nga ginhalinan, waay na sang nagakanta.”

“Wala na sang nagakanta?” pamangkot sang isa ka pakaisa ni Luis.

“Wala na sang gakanta.” Naglungo lang ang ila nga Lola. “Amo nga kamo, mga apo, mahadlok ako. Maabot gid ang adlaw nga diktahan ta sang kong ano ang aton ipagúnting. Kon ano aton isuksok. Kag madula ang mga kanta.” Nag-ubo ang ila nga Lola.

“O sige, mga apo. Balik na kamo didto sa inyo paghampang. Salamat gid inyo pagpamati. Salamat kag ara kamo diri tanan sa akon nga kasayáhan.”

Nagtindog ang mga pakaisa ni Luis. Kag siá lang ang nabilin sa salog. Mahalin na unta ang iya nga Lola sang ginpamangkot niya ini. “Lola, ano ang ngalan sang lalaki?”

“Jorge, apo. Jorge.”

“Hó? E gani… Jorge ang ngalan ni Lolo?”

Nangirau lang ang Lola ni Luis. Ginbilin niya ini sa sala. Gahunahuna.

“O, Luis, ngaa gatulok ka dira?”

Gibalikdan ni Luis para pangitaon ang tag-iya sang tingog. Ang iya nga Tiyoy Borgy.

“Ginahunahuna ko lang ang istorya ni Lola.”

“Tood kaw?” Nagkadlaw ini sang todo. “Indi bala sige pati sa istorya. Dumduman istorya lang to.”

“Ohó.”

“O sige na, lantaw na didto sang telebisyon. O kon maghampang ka didto sa imo mga mga pakaisa.”

Naglakat palayo si Luis sa iya nga Tiyoy Borgy. Ginpanilagan ini ni Luis, ginsegurado niya nga indi sa iya galantaw ang iya Tiyo. Amo pa lang siá naghulag. Indi siá naglakat sa ila nga bakuran para maghampang sa iya nga mga pakaisa. Indi siá naglakat sa atubangan sang telebisyon. Ang iya ginalaktan ang kwarto sang iya nga Lolo. Ang iya nga Lolo Jorge.

Dugay na gihapon indi nakit-an ni Luis ang iya nga Lolo. Tigulang na ini kag may ara nga sakit.

Indi na siá makahalin sa kwarto, tungod sang nakasab-it nga mga dextrose sa lawas kag nga butkon kag kon ano pa nga makinarya nga indi maentiéndihan ni Luis kon para diin.  Ang bal an niya naospital ang iya Lolo sang nagligad nga tuig. Darwa pa lang ka bulan ang magági sang nag-uli sila, inidi ini makalakat.

Permi ang nanay ni Luis ang gabantay sa iya nga Lolo kag nakibot ini sang magsulod si Luis sa kwarto. Nagtindog siá dayon. “Nagahampang kamo sang tagu-taguan anak? Waay ka sang pakaisa nga gatago diri. Bawal diri ang gahod, indi gid pwede. Basi madistorbo ang imo nga Lolo.”

Ginhalukan niya ini sa iya nga agtang, kah gintudlo sa puertahan. “Tistingan mo pangitaon sila sa garden.”

Gintrapuhan ni Luis ang iya nga agtang. Dako na siá daad indi na siá ginahalkan sang iya nga nanay. “Indi kami gahampang, Nay. Gusto ko lang lantawon si Lolo.”

Ginapanilagan niya ini. Gamay gid, daw manika sa katre. Nagpungko liwat ang nanay ni Luis sa monoblock sa tapad sang katre. Ginalantaw niya ini. 

Gadamo na gid ang puti nga buhok niya. Ginahapohap sang nanay ang kamút ni Lolo Jorge.  

“Ikaw gid nga bata kaw. Nakarilibog sa ulo. Tatlo na ka bulan imo nga Lolo subong ka lang gid nagbisita. Daad kong waay diri sa balay ang iya nga kwarto”.

“Darwa pa lang ka bulan.”

Naglantaw sa dextrose ang nanay ni Luis. “Ano to?”

“Darwa pa lang sa bulan si Lolo diri sa balay.”

Nagkadlaw ang iya nga nanay. “Dawra pa lang gali. Amo gid tana kaw. Dali bala diri.”

Indi unta magpalaot si Luis, kay bal-an niya ang buhaton sang iya nga nanay. Ápang nabatayagan niya tingong sa iya nga nanay nga nagakasubo ini, amo nga nagpalapit siá.

Ginkupkop siá kag ginhalukan sa guya. “Kaalam gid sang bata ko. Pasayloa gid ko Luis ha, kay kis a indi ko na bal an kong ano nga adlaw na. O kon adlawon bala o gabi-i. Palangga ko gid ang imo nga Lolo.”

“Mama….”

“Indi ka magkabalaka. Indi aki maghibi.” Nagkadlaw siá liwat, ginhapohap ang guya ni Luis.

“Indi ka maghalin, ha? Diri ka lang anay. Updi anay kami  sang Lolo mo.” Gintudlo sang nanay ni Luis ang isa pa ka monoblock sa gilid sang ila kwarto.

Ginhakwat ni Luis ang bangkò, gindala ini sa tapad sang iya Nanay kag Lolo. Nagahipos lang sila

Ginapanilagan sang nanay ni Luis ang iya nga Lolo. Ginapanilagan ni Luis ang iya nga nanay. Pila pa ka minuto ang nagági, sang may mabatian si Luis nga gahod. Daw sang gutom nga ido. 

“Mama?”

“Ano to, anak?” Nagatulok gihapon ini sa dextose.

“Nagkaon ka na?”

Indi nagsabat ang iya nga nanay.

“Kaon anay kamo didto. Ako anay magbantay kay Lolo.”

Mahinay nga pagbalikid sang iya nga nanay. “Ikaw gid bala na Luis? Indi ba hambal mo nahadlok ka sa kwarto nga ini?”

“Nagatingog na ang imo nga solóksolók. Kaya ko man magbantay kay Lolo.” Naglantaw si Luis sa iya nga palibot.

“Dali lang man kamo magkaon bay?” Maghalok unta liwat ang iya nga nanay apang ginpúnggan niya ini. “Indi na bala, Mama. Puro na ako lipstick ang akon nga guya kahalok nila Tiya.

“Sige. Indi ka na gali bata gamay. Indi ka na pwede halukan. Indi ka na sige hampang. Buut ka gid ba bata, Luis.” Nagawa ang iya nga nanay. 

Nagaisahanon lang si Luis. Waay siá mahimo. Ginalantaw niya ang iya nga Lolo.

Mahinay ang iya pag ginhawa. Ginalantaw niya ang dextrose. Mahina ang pagtulo sa sulod sang likido. 

Tood gid ang ginhambal sang iya nga nanay. Hadlok gid siá sa kwarto sang iya nga Lolo. 

Nagtindog siá, naglakat palakay sa gawang. Indi siá pwede magbantay sa iya nga Lolo

Kinahanglan niya nga tawgon ang iya nga nanay. Tama ang iya nga Titoy Borgy, inidi siya bala sige ka pati sa mga ginstorya sang iya nga Lola. 

Indi man gid halin ang iya nga Lolo sa palaabuton. 

Ginkaptan na ni Luis ang puertahan sang mabitiian niya ang boses nga ini. “Beatriz? Beatriz…”

Indi nagbalikid si Luis sa iya nga Lolo. “Waay si Mama, Lolo. Dali lang anay kay tawgon ko siá–“

“Luis?”

Indi napunggan ni Luis nga maglantaw liwat sa katre. Pano ayhan nabal-an sang iya Lolo kon sin-o ang ara sa kwarto? Maáyo gid magkilala sang boses iya nga Lolo!

“Luis?”

Nagbalik sa monoblock si Luis. Ginakaptan nkya ang kamút sang iya nga Lolo, paryas sang ginahimo sang iya nga nanay. Humok ini, daw sa kamot sang bata nila Titoy Borgy. 

“Ako gani, Lolo. Dali lang kay pabalik na si Mama.”

“Luis…ang akon–“

“Apo hó, Lolo. Apo ninyo ako.”

“Luis…” Nag-ubo. ini. “Luis…ang akon nga relo…”

Relo? Ginlibot sang mga mata ni Luis ang bilog nila nga kwarto. Waay siá makita-an nga relo. 

“Waay man diri, Lolo. Kon gusto niyo, pag balik ni Mama, lantawon ko kong ano oras na. Hambalon ko sa inyo.

Nagkusog ang pag-ubo sang iya nga Lolo. “Relo….gamita ang relo….”

“Relo Lolo?”

“Ang palaabuton sa subon…”Sa kakusog sang ubo niya nga ini daw mahulog na si Luis sa iya pungkuan.

“Lolo?”

“Indi ini nagsabat. Nag-umpisa nga maggahod ang mga makinarya.

Nagtindog si Luis. Kinahanglan niya nga tawgon ang iya nga nanay!

***

Sa balay nila ni Luis ginhaya ang iya nga Lolo. Indi naghibi ang iya nga nanay. Hindi man naghibi si Luis. Ginhangyo sang Lola ni Luis nga indi anay pagbuksan ang telebisyon samtang ginatabo ang namatyan. 

Nagsugot ang nanay ni Luis. Nagsugot man si Luis. Sang ikatlo ka adlaw nga patay sang iya Lolo, nakit-an liwat ni Luis ang iya nga katutubo nga si Marie.

Tápad balay lang nila dati ang pamilya ni Marie. Nag-eskwela sila sang dungan sa elementarya kag permi sila ga-updanay mag-uli. Apang sang hayskul na sila, nagbalhin na sang baranggay sila ni Marie. Subong lang sila liwat magkit-anay. 

Nubi ang buhok sang Lola ni Luis, kag iya nga nanay. Sa tuod lang gid, bisag lalaki o babae malip-ot sa buhok sang mga paryente ni Luis. 

Laboh buhok si Marie. Hasta sa iya hawak.

Nagbukas sang sandiya si Luis sang may nagpalapit sa Marie sa iyaha. Sa palibot nila kay puro sang may nagalibakanay kag gakaradlawanay nga mga tawo. Panghungit niya may ara nga dalaga naghambal. 

“Kumusta na ikaw, Luis Lusis?”

“Natingála si Luis. Pag tapos sang makadali sa tion, waay siá mahunahuna nga ihambal, napresentér gid lang siá sa nga katutubo sang kalan-on nga sandiya. 

“Kamali man sino. Ano man timo? Nalimtan mo na haw? Dáad nga ihambal mo, mayaáo man, Marie Mais.”

“Marie Mais?”

“Marie Mais. Ako.” Ginkuha ang ginpresentar nga titsirya si Luis. Perti ka gid ba? Isa ka tuig lang ta waay nagkitaay…”

Indi gihapon makahambal si Luis.

“Ay…” Naglantaa sa dalom si Marie. “Pasayloa ko a. Indi ko man na nahinumdom. Bal-an ko nga lapit ka gid sa imo nga Lolo. Sige, una lang ko.” Nagtalikod si Mare. Naglakat ini palayo.

Ginsupot ni Luis ang tanan nga pwersa niya kag gingamit niya ini kay makahambal siá miwat. Singgit siá: “Indi, kay bata pa imo.”

Naghipos ang tanan.

Nagpundo si Marie kag ginabalikid niya ini nga nagakurisong. “Ano man nga klase nga lahóg imo man? Dira ka gid lang. Nagdiritso ini sa paglakat.

Layo na ang iya nga katutubo sang makaaupot liwat sang pwersa si Luis. Ginlagas niya ini. Sang gadalagan siá, nabuggo siá sa iya ng Tiyoy Borgy, nadagma siá sa iya ng nanay kag kinahanglan liwat mag-untat sang pila ka minuto para mamati sa isa liwat nga istorya sang ila nga Lola. Sa uhili, naabtan niya si Marie. Ara sa atungabangan sang ila garahe . Nagatulok sa mga bituon.

Ginkuhit ni Luis ang dalaga . Indi siá nag atubang samtang naghambal siá.

Bal-an mo nga kagapon lang namon nabal-an. Kay amo nga subong lang kami naglakat. Ati kon nabal-an namom dayon, una pa lang sa haya ara na kami diri ni Papa. Nag-atubang ini sa iya. 

“Dumduman mo pa sang bata pa kita? Sang mabaskog pa si Lolo mo haw, atong magkadto ta diri sa inyo kag magstorya siá parte sa iban nga planeta, parte sa mga robot, parte man sa nagligad nga nagtabo kag sa mga palaabuton sa subon kag sa mga tawo nga nagalakat aa panág-on?

Nagdungo lang si Luis

“Ano pa ayhan nalimtan mo?” Nag-umpisa siá maghibi. “Indi k man gid masubo?”

“Ngaa nagahibi ikaw haw? Indi mo man Lolo si Lolo.”

“Buisit ka Luis! Buisit ka gid timo!” Nagdalagan ini pasulod sa garahe. 

Ginalantaw lang ni Luis si Marie nga galibot libot sa ila nga Vokswagen. Ginbuksan sa babae ang suga sa garahe. Kag nagpungko sa gilid, nagatakip sa iya itsura.

Ginpalipas lang ni Luis ang pila ka minuto. Sang masigurado niya nga indi na liwat magdalagan si Marie, naglantaw siá sa mga bituon, kag nagsulod sa garahe. Nagpungko siá sa tapad sa dalaga. Sa atubangan nila ang lata sang pintura, bike nga guba kag damo nga karton nga nagasinampaw. 

Gindungan ni Luis ang iya nga dalom nga ginahawa sa paghibi ni Marie. “Ano ngalan sang imo nga eskwelahan?”

“Indi lang man ikaw nagtext,” dungan nga siling niya. Pag tapos: “St. Mary’s College.”

“Waay pa ako cellphone. Sa Pasko pa ako baklan ni Mama, kon mag tag-as  ang akon nga grado.”

“Nahidlaw ako sa imo.”

“Ihatag mo sa akon ang imo nga number. Magtext ako dayon, tood man.” Nagkalmot sang ulo si Luis. “Uyon kaw kuhaan ta ka sandiya?

“Untatan ko na sige ka hibi. Dali lang. Pasayloa gid ako.”

“Nahidlaw man ako sa imo.”

“Indi na ako pagkuhaán. Diri ka lang.”

“Ano, Luis Lusis?”

“Ginpangita ka sa akon ni Lolo. Atong ara siá sa ospital.”

“Paaayloa konkay indi pa ako sarang sang una maglakat aa ospital. Bal-am mo man segúro natabo kay Mama.” Isa ka tiempo, nag-untat sa pagtulo ang luha ni Marie.

Nagtango lang si Luis. Indi niya bal-an ano iya nga ihambal.

“Luis Lusis?”

“Ano to, Marie Mais?”

“Ngaa nangako ka nga magtexy? Seguróha gid nga tag-as imo nga grado. Daw puros ka man kopya sa akin sang una nga upod kita mag-eskwela”. Nag-umpisa sila magkadlaw.

“Ano? Ikaw gid iya!” Kag maa nagtodo pa ang kadlawanay sang magkatutubo, waay iban nahimo si Luis, ginhitik niya si Marie.

Nagtindog ang dalaga sa garahe para likawan si Luis. Naglagsanay sila sa palibot sang garahe.

Nagdalagan sang dasig si Marie. 

Nadasmasi Luis kag nabunggo siá sa mga kahon. Natumba siá sa duta kag natabunan sang mga kahon.

“Lusis!”

Indi na makahámbal si Luis. Napitalan siá sang mabug-at nga kahon ang iya nga dughan. Waay siá lain nahimo kóndì ikaway ang iya nga mga kamut kag butkon. Apang pila pa ka segundo sang nakuha ni Marie ang mga kahon nga naglubong sa iya. Nagpungko si Luis gingamit niya ang isa ka kahon agúd sandigan. “Kusog sa imo ba!”

“Ano?”

“Mabáskug sa imo! Nasakitan gani akon dughan sa mha kahon nga ini. Ikaw timo, ginhakwat mo lang nga daw waay sang unód.”

Nagpaturong si Marie. “Indi ako apag tikali. Waay ti unód ang kahon.

Mag-an gid kaayo!”

“Ati kon tood kuhaa abi, ihatag sa akon!” Gintudlo ni Luis ang kahon. 

Daw wala kabati si Marie kag naglakat sa kahon. Daliblang niya ini ginhakwat at ginbusdak sa batiis ni Luis. 

“Aragóy! Nabatyagan ni Luis ng gaw ginpungkuan siá sa batiia sang iya nga Tiyoy Borgy. Masakit gid ang iya dala nga bug-at sang kahon. “Aragóy! Kuhaa!”

“Ahay, maan sa imo Luis, kaladlawon sa imo permi.” Ginhakwat ni Marie ang iya kahon kag ginbutang sa tapad sang lalaki. Nagpungko gihapon siya diri. “Buksi bala, lantawa, wala unod.”

Ginbuksan ni Luis ang kahon. Isa lang ang unod sini. Indi siá magpati sa iya nga nakit-an. “Kuhaa Marie. Kuhaa!”

“Indi mo ako sóloguon.” Naglaturong lang si Marie. “Ohó, amo gid. May ara nga unod ang kahon.”

“Pahilog, kuhaa….”

“O sige, kay man nakilihog ka.” Ginpagawas ni Marie ang unod sang kahon. “Ngaa nagalapsi kaw haw? Ano ng kaladlukan dira?”

“Indi lang ini basta nga relo lang. Bulawan ini, kag anom ang iya nga kamút. Kilala ni Luis ang iya nakit-an. Ginkaptan ni Marie relo sang iya nga Lolo Jorge. “Akon na iya, pwede?”

“Ha? Alangan sa inyo ining garahe, inyo gid ni.” Ginahatah sa iya ni Marie ang relo. “Araó kuhaa.”

Ginatulok lang ni Luis ang relo sa kamút ni Marie.

“Hoy, ano timo? Kawirdo sa imo!”

“Luis! Luis!”

“Si Tiyoy Borgy!” Nagtindog siá. “Tagaua anay, dalii!”

Nagtindog si Marie. “Ano?”

“Basta!” Nabatuagan ninLuis ang dagko nga lapak sang iya nga tiyo. “Sige na bala!”

“Sige nga ano?”

“A….Kay…” Nagtulok lang si Luis sa mata sang iya nga tiyo. Waay siya maghunahuna, apang kabalo siya nga maglikay sang tan-aw kay para indi magtingala iya nga tiyo. Indi niya uyon nga makit-an sang iban amg relo sang iyaha nga lolo. Indi niya bal an kong ngaa apang kabalo siá nga tagoon niya ini sang mayad!

“O, Marie. Ngaa nakapungko ka dira?”

“A…..kay….”

Sang ginbalikdan ni Luis ang iya nga katutubo. Nagasuksok ini sa mga kahon.

“Nagastoryahanay lang kami.”

“Ay tood?” Ginpresentár sang Tiyo Borgy ang iya kamut. “Dali diri hija, ginapangita sang tatay mo.”

“A… sige. Masunod kang ako. Mau ihambal lang  ako kay Luis. 

Ginhapóhap sang Tiyo ang iya nga tiyan. “Sige, dalii kay basi makigan ka.” Naglango lag ini kay Luis kag naghalin sa garahe. 

Nagpungko si Luis sa mga kahon. “Mayad lang”. Ginsumbag niya kadali ang iya amigo sa bútkon. “Salamat ha? Pwede palantaw sang relo?”

“Nako Luis…” Ginakagat sang dalaga ang iya bibig. “Pasensya gid ako…”

“Marie?”

“Napungkuan ko bay….”

Nahigda sa mga kahon si Luis. “Ano? Hala! Basi maguba!”

Hinampak siá sa tiyan ni Marie. Nagkadlaw siá. “Ikaw gid, daw indi gid masulog. Tadlong bala kag pungko sang tarong, ari ang relo.” Ginpatong ni Marie sa babaw sang tiyan ni Luis.

But-at ini kag lamig gid. Tadlong nga nagpungko si Luis kag ginbutang ang relo sa iya nga kamut.

Ginahapohap niya ini. Danlog ini daw paryas sa salog nga bag o floorwax. Sa iban nga anggulo, nagasalaming ini sa sanag sang suga sa garahe. Makalingin sa ulo ang iya suga nga bulawan. 

“Ngaa anom iya nga kamut?” Ginpalapit ni Marie ang iya nga itsura sa relo. ” Aba, nami gid ho.

Tinago ini sa kahon, apang tama man ang iya nga oras. Ngaa araal ini sa kahon, Luis?

“Sa Lolo ko ini.”

“Tood? Ngaa daw perti ka hi-tech? Damo pa sang butones. Basi bala cellphone na? Papindot ay?”

“Indi”

“Dalok sa imo!” Nagtindog si Marie, nagpalagpag sang iya nga delargo. “Dira ka na lang!”

Nagtindog si Luis. “Indi na maghali! Hinulsuli ako…” Ginhatag niya ang relo. ” Araó… basta indi pag húloga ha? Sa Lolo ko ini.”

“Uyon ko lang man nga pislitón.” Ginkuha ni Marie ang relo kag ginpindot ang butones sang relo. “O, araó, waay man ti matabo. Pasayloa ko kay gapanghibot ako. Araó, kuhaa na.”

Ginpatubang sang dalawa sa itsura ni Luis. Kuhaon unta niya ini apang nagdugang ang siga siga, nga halin gid sa relo. Ginsakop sang sang ang tanan nga garahe. Nagbútá si Luis.

Nadula ang iya nga bug-at. Nabatian niya nga nagasinggit si Marie. Nabatian man niya ang iya nga gasingit sia.

Nagpanumbalik ang iya nga tanawon. Tapad siya si Marie, may ginakaptan gihapon siá nga relo. 

Nagpungko sila sa duta. Waay na ang mga kahin. Waay na ang ila garahe. Waay na balay nila ni Luis. Sa ila nga palibot, pila ka gatos nga babae kag lalake ang naglápnag. Sila tanan malaba ang buhok hasta sa hawak. 

This short story is a translation of U Eliserio’s “Maganda ang Hinaharap,” part of his second collection Tungkol sa Aso. Click here to read about his upcoming third collection, Eksamen at iba pang kuwento ng pag-ibig.